دایره‌المعارف بزرگ اسلامی

 

 

 

 

 عرصة فرهنگ و تمدن بشر چنان گسترده و پهناور است که کشف بسیاری از زوایای آن تاکنون میسر نگشته و احاطه بر آن در آیندة نزدیک نیز ممکن نخواهد بود؛ اما کوشش در راه شناخت و نیز شناساندن آن به جویندگان حقیقت، وظیفه‌ای انسانی است که با همة دشواری‌هایش ثمراتی عظیم در پی خواهد داشت. در این عرصه آنچه به همت ملت‌های مصر، چین، یونان، روم، ایران و هند به وجود آمده، در تاریخ تمدن جهان و سیر اندیشة بشری به سوی کمال و رشد، سهمی بزرگ و جایگاهی خاص داشته است. ولی فرهنگ اسلامی با اینکه پس از آنها و دیرتر از آنها پدید آمد، در زمانی کوتاه بخش بزرگی از جهان را در برگرفت و دیری نگذشت که یکی از نیرومندترین عوامل در تحولات تاریخ جهان شد و بسیاری از فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیگر را تحت‌الشعاع خود قرار داد. این فرهنگ، ساخته و پرداخته ذوق و اندیشة دانشوران، متفکران و هنرمندان ملت‌هایی است که در جامعة بزرگ اسلامی و بر بنیاد تفکر و جهان‌بینی آن، به آفرینش آثار فرهنگی پرداخته‌اند.

 

رشد علوم و معارف در جوامع اسلامی و احساس نیاز به مجموعه‌هایی که جامع اطلاعاتی دربارة کلیات علوم رایج در زمان، و شامل موضوعات، تعاریف و اصطلاحات آن علوم باشند، موجب شد که برخی از دانشمندان به تدوین یک سلسله کتب عمومی در این زمینه‌ها بپردازند. «احصاء العلوم» فارابی، «مفاتیح العلوم» خوارزمی،«جامع العلوم» فخرالدین رازی، «دره‌التاج» قطب‌الدین شیرازی، «نفائس الفون» آملی، «کشاف اصطلاحات الفنون» تهانوی و ده‌ها مجموعة کوچک و بزرگ دیگر از این جمله‌اند.